Basketbolda Tempo

Basketbolda tempoyu doğru kullanabilmek çok önemli bir meziyet. Magic Johnson'lı Lakers gibi hızlı oynayabiliyorsanız ne ala, ya da Larry Brown'un Detroit'i gibi konrollü. Veya Naumoski gibi oyunun temposunu ayarlayabilen bir gardı olan Efes'i düşünün, ne kadar şanslıydı o takımı izleyenler.

Bazı maçlarda spikerlerin maçta devamlı ilginç birşeyler olduğu için konuşmaktan nefessiz kalıp kızardıkları heyecan dolu yüksek tempolu zamanlar varken, bazen de maç yorumcusunun dakikalarca baygın bir tonda Milli Takımlara daha iyi basketbolcuların yetişmesi için neyin yapılması gerektiğine dair nutuklar çektiği, ve nedense maçta ne olup bittiğini hiç de merak etmediğiniz dönemler de olur. Bunun da sorumlusu tempo.

Aslında tempo basketbolda hakkı yenen bir kavram. İyi hücumdan bahsedilir, iyi defanstan da. Ama, iyi hücumun veya kötü defansın tempo ile ne kadar ilgili olduğundan çok az kişi bahseder. Mesele oyunculardır ama bir o kadar da onların hangi hıza ayak uydurabileceğidir. Kısacası tempo çok önemlidir.

Temponun kazanmakla kaybetmek arasında ne kadar büyük bir fark yarattığını önümüzdeki yazılara bırakacağım. Bugün basketbolda takımların tempolarının nasıl ölçüleceğinden, karşılaştırılacağından bahsedeceğim. Daha sonra da bu tempo ölçümünden yola çıkarak yapabileceğimiz bir analiz örneği vereceğim.

Tempo Nasıl Tahminlenir?

Hızlı tempoda oynayan takımlar, topu biran önce rakip çembere atmak isterler. Geçiş basketbolunu kısa tutarlar, setleri yoktur, ilk fırsatta yapılan driveler ve driveları takip eden "cut"lar sonucu bulunan basketler, hızlı çevrilen toplar, top iki ele değdikten sonra atılan toplar vardır. Benim hatırladığım en hızlı oynayan takım 2007-2008 sezonundaki Denver Nuggets. Carmelo Anthony'nin yanına Allen Iverson da gelince işler garipleşmişti, her ribaunt alan  karşı potaya fırlıyordu, akınlarda çocuklar misali şendik dercesine. Hatta bir maçta zannediyorum Seattle Supersonics'e 168 sayı atmışlardı, büyük ihtimal bir rekordur hala. Peki bu adamlar koşuyor da biz onların hızını neyle ölçeceğiz, neye göre hızlılar? Ve hız felaket midir? Peki ya tempo nasıl hesaplanır?

İşin arkasındaki mantığı anlatmak gerekiyor önce. Hızlı oynayan takımlar topu potaya hemen atarlar. Bu yüzden top, normal hızda oynayan bir takıma göre rakibe çok daha hızlı geçer bu takımlarda. Yavaş oynayanlar ise 24 saniyeyi kullanır, sabırlıdır. Top, bir hücumda 6-7 hatta zaman zaman 10 kez paslaşılır. Bu takımlar topu sever, sayar, değerini bilir. O yüzden onların maçında top daha az sahip değiştirir. Bundan böyle topa sahip olmaya "possession" atfında bulunacağım. Yani, bir takımın topu eline aldığı andan, tekrar rakip takıma geçen süreye kadar olan kısım bir "possession" olarak tanımlanacak.

"Possession"'ın mükemmel bir yansıma özelliği ortaya çıkıyor. Çünkü, periyot sonlarını, sportmenlik dışı faulleri saymazsanız, her iki takımın da "possession" sayısı eşit veya birbirine çok yakın olmak zorunda . Bu da bu hesaplamada büyük bir kolaylık getiriyor.          

O zaman bir takımın "possession" sayısı, o takımın ne kadar hızlı oynadığını söylüyor şeklinde bir çıkarım yapabiliriz. Peki, bir takımın "possession" sayısını nasıl buluruz? Bunun için birkaç yöntem var:

1. Açarız takımın maçlarını youtube'dan, tek tek sayarız. Biraz uzun bir yol, sabrınız varsa, bunu yapın,, ponpon kızlara bakıp  dikkatiniz dağılmazsa her zaman doğru sonucu bulursunuz çünkü.
2. Topun hangi durumlarda el değiştirdiğine bakarız. Maç istatistiklerinde genellikle possession sayısı olmaz ama topun el değiştirdiği durumların sayıları olur. Peki bu durumlar neler:

• Atılan şutlar
• Defansif rebound ile sonuçlanan ve skora dönüşmeyen şutlar
• Her türlü top kaybı
• Serbest atışların sonuncularının girenleri ile girmeyenlerinin defansif rebound ile bitenleri .

O zaman kabaca, bir takımın bir maçtaki possession sayısını

                                 \(PossessionSayisi = FGA-OR+TO+0.512*FTA+1.4*MacSayisi\),

FGA - Atılan şut sayısı (2lik ve 3lük şutların sayısı),

OR - Ofansif ribaunt sayısı

TO - Top kayıplarının sayısı

FTA - Serbest atış sayısı

Not: 0.512, ortalama olarak atılan 1000 serbest atıştan 512 tanesinin possession değiştirdiği beklentisine göre elde edilmiş sayı, 1.4 ise her maçta çeyrek sonlarında hesaba katılmayan possessionların oranı.

Tempo Tahminimiz

Şimdi gelin, bu tahminin ne kadar isabetli olduğunu görelim. Aşağıdaki tabloda 2012-2013 yılı Euroleague organizasyonundaki ilk 16 maç sonundaki possession sayıları ve bunların tahminleri bulunuyor. Gerçek değerlerle, tahmin edilen değerler arasındaki fark çoğunlukla çeyrek sonlarında kullanılamayan şutlardan ve ortada kalan, istatistiklere yansımayan toplardan kaynaklanıyor.

Takımlar	Maç	POS	POS Ortalama	TO	TO Ortalama	OFF	FGA	FGM	FT	POS2	Tahmin POS Ortalama
FC Barcelona	16	1171	73.19	208	13	139	933	480	273	1162.03	72.63
Real Madrid	16	1193	74.56	190	11.88	205	1033	348	304	1195.44	74.72
Zalgiris	16	1117	69.81	219	13.69	193	936	332	303	1138.93	71.18
CSKA Moscow	16	1174	73.38	226	14.13	128	899	347	325	1185.15	74.07
Maccabi Tel Aviv	16	1156	72.25	193	12.06	155	971	385	273	1170.63	73.16
Olympiacos	16	1184	74	211	13.19	171	974	328	296	1187.36	74.21
Montepaschi Siena	16	1216	76	184	11.5	156	1003	293	316	1214.56	75.91
Khimki	16	1201	75.06	208	13	145	981	373	259	1198.49	74.91
Unicaja	16	1172	73.25	204	12.75	180	988	310	301	1187.91	74.24
Anadolu Efes	16	1146	71.63	233	14.56	172	915	427	331	1167.21	72.95
Panathinaikos	16	1114	69.63	237	14.81	159	863	291	358	1145.98	71.62
Caja Laboral	16	1167	72.94	197	12.31	174	971	320	297	1167.87	72.99
EA Milano	10	736	73.6	131	13.1	85	592	271	171	739.21	73.92
Cantu	10	693	69.3	110	11	92	574	260	175	695.25	69.53
Partizan	10	759	75.9	161	16.1	117	608	257	221	778.71	77.87
Lietuvos Rytas	10	745	74.5	143	14.3	108	602	244	169	737.19	73.72
Elan Chalon	10	802	80.2	162	16.2	111	634	274	203	802.53	80.25
Union Olimpija	10	723	72.3	132	13.2	113	592	252	205	729.55	72.96
Fenerbahce Ulker	16	1199	74.94	190	11.88	137	949	445	293	1173.83	73.36
Alba Berlin	16	1096	68.5	227	14.19	169	903	412	275	1123.65	70.23
Asseco Prokom	10	742	74.2	163	16.3	109	580	249	202	751.02	75.10
Cedevita	10	733	73.3	143	14.3	94	611	284	130	740.3	74.03
Brose Baskets	16	1191	74.44	219	13.69	148	952	303	305	1200.95	75.06
Besiktas	16	1152	72	227	14.19	179	937	293	257	1138.47	71.15
Lig Ortalaması	14	1024	73.14	188	13.43	143	833	290	260	1030.2	73.59

Legend: POS - possession sayısı,TO - top kaybı sayısı, OFF - hücum ribandu, FGA - Şut sayısı, FGM - basket olan şut sayısı, FT - serbest atış sayısı, Tahmini POS - Yukarıda verdiğim formül ile tahmin edilebilen possesion sayısı, Ortalama - İlgili değerin maç sayısına bölünmesi ile bulunan değer.

Sonuçlar pek de fena sayılmaz değil mi? Tüm lig için hatanın büyük olmasına rağmen, tek bir maç için veya ortalama için çok daha küçük olduğunu da göz önünde bulundurursak, tahminler gayet iyi. Aslında bu tahminin başarısını ölçmek için RMSE, MAPE, MAE/Mean gibi çeşitli istatistiksel yöntemler de var, ama bu seviyede o konulara girmeye gerek yok. İçgüdülerimize güvenelim ve devam edelim.

Tempo ile yapılabilecek analizlere bir örnek...

Şimdi yeni bir tabloya bakalım. Yeni tablomuzda maç başına gerçek possession sayıları var, elimizde gerçek sayılar olduğundan tahminle uğraşmamıza gerek yok. Bakalım neler göreceğiz?

Takım	Maç	POS	POS/Maç	TO	TO/Maç
FC Barcelona	16	1171	73.19	208	13
Real Madrid	16	1193	74.56	190	11.88
Zalgiris	16	1117	69.81	219	13.69
CSKA Moscow	16	1174	73.38	226	14.13
Maccabi Tel Aviv	16	1156	72.25	193	12.06
Olympiacos	16	1184	74	211	13.19
Montepaschi Siena	16	1216	76	184	11.5
Khimki	16	1201	75.06	208	13
Unicaja	16	1172	73.25	204	12.75
Anadolu Efes	16	1146	71.63	233	14.56
Panathinaikos	16	1114	69.63	237	14.81
Caja Laboral	16	1167	72.94	197	12.31
EA Milano	10	736	73.6	131	13.1
Cantu	10	693	69.3	110	11
Partizan	10	759	75.9	161	16.1
Lietuvos Rytas	10	745	74.5	143	14.3
Elan Chalon	10	802	80.2	162	16.2
Union Olimpija	10	723	72.3	132	13.2
Fenerbahce Ulker	16	1199	74.94	190	11.88
Alba Berlin	16	1096	68.5	227	14.19
Asseco Prokom	10	742	74.2	163	16.3
Cedevita	10	733	73.3	143	14.3
Brose Baskets	16	1191	74.44	219	13.69
Besiktas	16	1152	72	227	14.19
Average	14	1024	73.14	188	13.43

Şimdi hızlı oynama ile top kaybı arasındaki korelasyona yani aralarındaki ilişkiye bakalım, sizce nasıl bir bağlantı olmalı? Korelasyon 1'e yakın ise biri artarken diğeri de artıyor, -1'e yakın ise biri artarken diğeri azalıyor anlamı çıkartabiliriz. 0'a yakın ise aralarında bir bağlantı yok demektir. Ben de merak ettim, hadi bakalım. Korelasyonu bulmak için Excel'de bulunan CORREL fonksiyonunu kullanabiliriz.

\[{{\rho }_{{}^{Pos}/{}_{Mac}}}=corr(Pos/Mac)=0.225\]

Çok güçlü bir korelasyon olmasa da pozitif yönde bir ilişki var diyebiliriz. Yani hızlı oynayan, topu çabuk kullanan takımlar, bir ölçüde daha fazla top kaybı yapıyorlar. Ama top kayıplarını sadece hızlı oynamakla açıklayabilecek yeterli delilimiz yok. Belki başka yazılarda bunun nedenlerini daha detaylı araştırabiliriz.

Bu yazıda takım tempolarının nasıl hesaplanabileceğine dair bilgi vermeye çalıştım, bir sonraki yazımda hızlı oynamanın şut seçimlerine ne tür etkileri olduğunu biraz daha araştırdıktan sonra, basketbol analizinin hücum reytingi, defans reytingi gibi diğer temel taşlarını incelemeye devam edeceğiz.

Sevgiyle kalın.